نگرانی آمریکا از تثبیت موقعیت چین در غرب آسیا

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ در سال 2020 دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا از «توافق نامه ابراهیم» (عادی سازی روابط میان رژیم صهیونیستی با امارات و بحرین) به عنوان «طلوع خاورمیانه جدید» استقبال کرد. البته در این زمینه حق با وی بود؛ اما نه آن گونه که می خواست. مورخان آینده احتمالاً توافق نامه ابراهیم را یکی از نخستین نشانه های نظم نوظهور خاورمیانه پساآمریکا خواهند دانست.

واشنگتن در حالی که در میانجی گری توافق نامه ابراهیم نقش مهم و تعیین کننده ای ایفا کرد، اما درک کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس این بود که قدرت و نفوذ آمریکا در منطقه رو به زوال است و کشورهای عربی باید برای تضمین امنیت خود با قدرتمندترین کشورهای منطقه همکاری کنند.

مقام های دولت بایدن در اظهارات خود سعی کردند تأکید کنند نقش میانجی گرایانه چین در بهبود روابط ایران و عربستان سعودی نگران کننده نیست

توافق نامه کنونی ایران و عربستان سعودی می تواند مسیر را برای صلح یمن هموار کند، جایی که عربستان سعودی در حال جنگ وحشیانه علیه حوثی ها هستند. همین انگیزه برای تنش زدایی با ایران در تلاش‌های کشورهای عربی برای پایان دادن به انزوای سوریه مشهود است. امارات متحده عربی سفارت خود را در دمشق بازگشایی کرد و وزیر امور خارجه عربستان ماه آوریل برای نخستین دیدار عمومی یک مقام ارشد سعودی (از زمان آغاز بحران سوریه) به دمشق رفت. یکشنبه گذشته نیز بعد از 12 سال سوریه بار دیگر جایگاه خود را در اتحادیه عرب پس گرفت.

مقام های دولت بایدن در اظهارات خود سعی کردند تأکید کنند نقش میانجی گرایانه چین در بهبود روابط ایران و عربستان سعودی نگران کننده نیست. طبق گزارش ها، چین در حال ساخت تأسیسات نظامی در امارات متحده عربی است، ولی ایالات متحده که همچنان بیش از 34 هزار نظامی در خاورمیانه دارد، به این زودی جای خود را به چین نخواهد داد؛ اما پرسنل نظامی ایالات متحده ممکن است مجبور شوند همزیستی با نیروهای چینی را بیاموزند، همان گونه که پیش تر در جیبوتی انجام داده بودند.

سیاستگذاران واشنگتن نباید از کاهش نفوذ ایالات متحده در خاورمیانه شوکه شوند؛ این نتیجه مستقیم سیاست هایی است که به وسیله سه رئیس جمهور گذشته آمریکا دنبال شده است. از زمانی که حمله به عراق و افغانستان به باتلاق‌های پرهزینه تبدیل شد، جانشینان جورج دبلیو بوش به دنبال این بودند ایالات متحده را از «جنگ‌های همیشگی» خارج و از درگیر شدن در جنگ‌های جدید خودداری کنند.

باراک اوباما، رئیس جمهور اسبق آمریکا از موازنه بخشی مجدد در آسیا خبر داد. وی نیروهای آمریکایی را قبل از بازگرداندن برای جنگ با داعش از عراق خارج و از مداخله در جنگ داخلی سوریه یا پاسخ به روسیه خودداری کرد. وی برخلاف دیدگاه اسرائیل و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، به سمت مذاکره با ایران گام برداشت و به توافق هسته ای موسوم به «برجام» دست یافت.

دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا روابط نزدیکی با اسرائیل و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس برقرار کرد، اما با خروج از برجام در سال ۲۰۱۸ میلادی هیچ لطفی به آن ها نکرد. ترامپ همچنین تلاش کرد تمام نیروهای آمریکا را از سوریه خارج و همچنین در زمینه توافق یک طرفه برای خروج از افغانستان مذاکره کند.

مهم‌تر از دیدگاه اعراب خلیج فارس، خودداری ترامپ از پاسخ به حملات موشکی و پهپادی به دو تأسیسات بزرگ نفتی عربستان بود که به طور موقت تولید نفت عربستان را 50 درصد کاهش داد. آرون دیوید میلر، تحلیلگر کهنه کار ایالات متحده گفت: شکست ما در پاسخ گویی، سعودی ها را متقاعد کرد دیگر متحد قابل اعتمادی نیستیم.

دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا روابط نزدیکی با اسرائیل و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس برقرار کرد، اما با خروج از برجام در سال ۲۰۱۸ میلادی هیچ لطفی به آن ها نکرد

جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا که روی مقابله با عملیات نظامی روسیه و ظهور چین متمرکز شده، روند جدایی و عقب نشینی ایالات متحده از خاورمیانه را ادامه داده است. وی تمام نیروهای آمریکا را از افغانستان خارج کرد و در نتیجه، طالبان توانست کنترل افغانستان را به دست بگیرد.

دولت بایدن به سختی به حملات گروه های نیابتی ایران به پایگاه های آمریکا در سوریه پاسخ می دهد و همچنین به شکست در مذاکرات هسته ای یا نقش فزاینده ایران در تأمین تسلیحات روسیه هیچ واکنشی نشان نمی دهد. وی نتوانسته است عربستان سعودی را برای برقراری روابط دیپلماتیک با اسرائیل متقاعد کند.

علاوه بر این، محمد بن سلمان ولیعهد عربستان را مسئول قتل جمال خاشقجی، فعال مخالف سعودی دانست و به حمایت آمریکا از جنگ عربستان در یمن پایان داد. این موضوعات باعث شده است روابط تنش آمیزی میان آمریکا و عربستان سعودی حاکم باشد.

تغییر ژئوپلیتیک منطقه لزوماً فاجعه ای برای ایالات متحده نیست. میلر این گونه استدلال می‌کند: ما تنها سه منفعت اساسی در خاورمیانه داریم؛ مبارزه با تروریسم، تضمین دسترسی جهانی به نفت و جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای. در دو زمینه نخست خوب عمل کرده ایم، اما مشکل اصلی موضوع سوم است. اگر ایران هسته ای شود، ممکن است سعودی ها، اماراتی ها و ترک ها به سمت دستیابی به بمب هسته ای حرکت کنند.

بایدن همچنان اصرار دارد ایالات متحده هرگز اجازه نخواهد داد ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد، اما هیچ نشانه‌ای از نحوه جلوگیری از آن ارائه نکرده است. هیچ کس تصور نمی کند او جنگی علیه ایران راه بیندازد و همچنین حتی حاضر نبود تضمین‌های امنیتی یا کمک‌های ایالات متحده در توسعه برنامه هسته‌ای غیرنظامی را که ریاض به عنوان بهای عادی‌سازی با اسرائیل می‌خواهد، به عربستان سعودی گسترش دهد.

دولت آمریکا باید در زمینه چگونگی حفاظت از منافع حیاتی ایالات متحده در میان شن و ماسه های در حال تغییر خاورمیانه بیندیشد. تظاهر به اینکه تغییر قدرت رخ نمی دهد و ایالات متحده می تواند مانند هژمون عمل کند، کارساز نیست. دولت بایدن باید از انکار خارج و با واقعیت جدید مواجه شود.

برای نخستین بار در دهه‌ها، ایالات متحده باید برای نفوذ در خاورمیانه رقابت کند، نه اینکه اولویت خود را بدیهی بداند. واشنگتن حتی ممکن است مجبور شود به نقش تثبیت شده چین در خاورمیانه عادت کند. این ممکن است بسیاری از آمریکایی ها را ناراحت کند، اما این بهای عقب نشینی ایالات متحده از حضور در خاورمیانه است؛ طبعاً با مداخله کمتر، نفوذ کمتری حاصل می شود.